Jaki wybrać filtr do akwarium?

Utrzymanie czystej wody, o stabilnych parametrach chemicznych, to jedno z najważniejszych zadań każdego akwarysty. Aby zapewnić rybkom akwariowym optymalne warunki do życia, należy zadbać o wydajną filtrację w zbiorniku. Na rynku akwarystycznym znaleźć można różne rodzaje filtrów umożliwiających kompleksowe oczyszczenie wody. Jaki filtr wybrać do akwarium? Na co zwrócić uwagę przy zakupie sprzętu do zbiornika?

Filtracja w akwarium – rola i rodzaje

Duże, naturalne zbiorniki wodne mają zdolność do samooczyszczania. Zachodzące w nich cyklicznie procesy pozwalają utrzymać stałość parametrów wody. Niestety, w sztucznie stworzonych, niewielkich zbiornikach, takich jak akwaria, procesy samooczyszczania nie działają w sposób efektywny. Aby utrzymać równowagę w zbiorniku i nie dopuścić do zatrucia ryb, konieczne jest więc ciągłe filtrowanie wody. 

Filtracja w akwarium to proces polegający na przepuszczeniu przez odpowiednie media filtracyjne wody w celu jej oczyszczenia z zanieczyszczeń. Ze względu na rodzaj filtrowanych zanieczyszczeń wyróżnia się trzy rodzaje filtracji w akwarium:

• mechaniczną – polega na wychwyceniu cząstek stałych (np. odchodów ryb, resztek pokarmu, fragmentów roślin) unoszących się w wodzie. Do filtracji mechanicznej wykorzystuje się gąbkę lub watę filtracyjną. Media używane do filtracji mechanicznej muszą być regularnie oczyszczane z zanieczyszczeń lub wymieniane. Filtracja mechaniczne nie wpływa na parametry chemiczne wody. 
  
  
• chemiczną – służy absorpcji z wody szkodliwych związków chemicznych (np. metali ciężkich, chemikaliów). Do filtracji chemicznej wykorzystuje się najczęściej zeolit i węgiel aktywny. Filtracja chemiczna w akwarium ma szczególne znaczenie w nowo założonych zbiornikach, gdzie nie zdążyła jeszcze wytworzyć się równowaga. W dojrzałych akwariach stosuje się ją jedynie doraźnie (np. w przypadku zmętnienia wody, po leczeniu ryb). Media wykorzystywane do filtracji chemicznej mogą mieć niekorzystny wpływ na parametry wody. 
  
  
• biologiczną – odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu równowagi w zbiorniku. Polega na rozkładaniu toksycznych związków azotowych (np. amoniaku) do substancji nieszkodliwych dla ryb. Filtracja biologiczna w akwarium prowadzona jest przez bakterie m.in. Nitrosomonas i Nitrobacter. Aby zachodziła efektywnie, niezbędne są media filtracyjne sprzyjające rozwojowi pożytecznych bakterii (np. ceramika). 

Rodzaje filtrów do akwarium

Do oczyszczania wody w akwarium można wykorzystać filtry o różnych mechanizmach działania, sposobach montażu i wydajnościach. Filtry do akwarium dzieli się na trzy podstawowe rodzaje: zewnętrzne, wewnętrzne i kaskadowe. Czym wyróżniają się poszczególne typy?

Filtr wewnętrzny 

Filtr wewnętrzny akwariowy umieszczany jest w środku zbiornika. Urządzenie tego typu ma bardzo prostą budowę – składa się z głowicy z pompą oraz medium filtracyjnego. Zwykle zawiesza się je na wewnętrznej ściance akwarium za pomocą przyssawek. Najpopularniejsze filtry wewnętrzne (gąbkowe) jako medium filtracyjne wykorzystują gąbkę, jednak niektóre urządzenia mogą być rozbudowane także o pojemniki z innymi wkładami (np. ceramiką). 

Filtry wewnętrzne do akwarium mają wiele zalet. Są tanie, proste w montażu, obsłudze i konserwacji. Dobrze sprawdzają się zwłaszcza w małych lub średnich zbiornikach. Niestety urządzenia tego typu zabierają przestrzeń w zbiorniku i wpływają niekorzystnie na jego walory estetyczne. Dodatkowo muszą być regularnie oczyszczane, ponieważ gromadzące się na ich powierzchni zanieczyszczenia zmniejszają ich wydajność. Często zdarza się, że podczas czyszczenia część zanieczyszczeń ponownie dostaje się do wody. Nie zawsze filtry wewnętrzne są też w stanie efektywnie oczyścić wodę w przypadku licznej obsady lub dużego zbiornika. 

Oprócz standardowych filtrów wewnętrznych w akwariach czasami używane są także filtry podżwirowe, które montuje się na dnie zbiornika, pod podłożem. Filtry podżwirowe składają się ze specjalnego rusztu, na którym umieszcza się podłoże, komina i wężyka. Można podłączyć je do pompy cyrkulacyjnej lub filtra zewnętrznego. Funkcję medium filtracyjnego w filtrze podżwirowym pełni samo podłoże. Dzięki temu filtry denne zapewniają dużą powierzchnię filtracyjną i wydajną filtrację biologiczną. Filtr podżwirowy musi być jednak stosowany w połączeniu z odpowiednim podłożem. W akwarium nie należy używać podłoża drobnoziarnistego (np. piasku), które może doprowadzić do zapychania filtra. Stosowanie filtra podżwirowego może też utrudniać rozwój niektórym roślinom akwariowym. Problematyczne bywa czyszczenie tego typu urządzenia. 

Filtr zewnętrzny 

Filtry zewnętrzne do akwarium umieszczane są poza zbiornikiem. Zewnętrzne filtry kubełkowe składają się z głowicy, rur, wężyków i pojemnika z koszykami na media filtracyjne. Mogą być też rozbudowane o dodatkowe urządzenia (np. grzałkę). Dzięki temu znajdują szerokie zastosowanie w różnych typach zbiorników. 

Niewątpliwą zaletą filtra zewnętrznego do akwarium jest wysoka wydajność. Może być on stosowany nawet w akwariach o litrażu kilkuset litrów. Duża pojemność filtra umożliwia ponadto zastosowanie różnych wkładów filtracyjnych i ich dowolną modyfikację. Filtry zewnętrzne bardzo dobrze oczyszczają wodę na wszystkich trzech poziomach: mechanicznym, chemicznym i biologicznym. Nie zajmują miejsca w zbiorniku i nie wpływają na jego walory estetyczne. Nie wymagają również częstego czyszczenia. Wyróżniają się też stosunkowo cichą pracą. 

Filtry zewnętrzne są jednak dość drogie, a ich montaż i obsługa nastręczają pewnych trudności niedoświadczonym akwarystom. Urządzenia tego typu zajmują sporo miejsca, o czym warto pamiętać przy ich zakupie. Choć filtry kubełkowe mogą działać bez problemów przez długie lata, niektórzy akwaryści obawiają się, że ich awaria doprowadzi do zalania mieszkania. 

Filtr kaskadowy

Specyficznym rodzajem filtra do akwarium jest filtr kaskadowy, który łączy cechy filtra wewnętrznego i zewnętrznego. Filtr kaskadowy montuje się na krawędzi akwarium, tak by rurka była zanurzona w wodzie. Filtry tego typu działają na podobnej zasadzie jak kaskada. Woda zasysana z akwarium przepływa przez media filtracyjne, a następnie z powrotem przelewana jest do akwarium. 

Filtry kaskadowe są bardziej wydajne niż wewnętrzne i dodatkowo nie zajmują miejsca wewnątrz zbiornika. Zapewniają nie tylko wydajną filtrację mechaniczną, ale również biologiczną. Urządzenia tego typu są idealne do akwariów o litrażu do 100 l. Filtry kaskadowe, ze względu na specyfikę montażu, znajdują jednak zastosowanie głównie w akwariach otwartych, co znacznie ogranicza możliwość ich wykorzystania. W przypadku stosowania urządzenia tego typu w akwarium z pokrywą konieczne jest wycięcie specjalnego otworu. 

Czym kierować się, wybierając filtr do akwarium?

Filtr do akwarium zawsze należy dopasować do rodzaju i litrażu zbiornika, potrzeb ryb i roślin oraz własnych preferencji. Dobry filtr do akwarium powinien umożliwiać oczyszczanie wody na wszystkich trzech poziomach. Warto zwrócić szczególną uwagę na wydajność filtra – przepływ wody w ciągu godziny powinien być średnio 3 razy większy od pojemności zbiornika.

W niewielkich akwariach zwykle dobrze sprawdzają się proste filtry gąbkowe. W przypadku dużych zbiorników warto jednak zdecydować się na urządzenia o większej wydajności (np. kubełkowe), w którym można zastosować kilka mediów filtracyjnych. Jeśli nie jesteśmy specjalistami w dziedzinie akwarystyki, nie decydujmy się od razu na zaawansowane urządzenia, których montaż i obsługa mogą sprawić nam spore trudności.

Przy wyborze filtra do akwarium uwzględnijmy również aranżację zbiornika i jego otoczenia. Filtr wewnętrzny może zaburzyć wystrój zbiornika, dlatego nie będzie najlepszym wyborem do akwarium ozdobnego. Z kolei korzystanie z filtra zewnętrznego wymaga wygospodarowania sporej przestrzeni pod lub obok akwarium. 

Autorka: Marta Majewska